افغانستان در حال ورود به یک مقطع خاص سیاسی و امنیتی است ،طالبان در حال پیشروی وسیطره بر کل افغانستان است.طبیعتا تحولات جاری بر همسایگان افغانستان از جمله ایران اثر گذار است،لذا شناخت روند این تحولات واتخاذ تصمیمات لازم در شرایط کنونی برای کاهش حداقلی پیامدهای این واقعه یک ضرورت است.
در ایران الان دو نگاه به تحولات افغانستان وجود دارد ولازم است که این دو نگاه در راستای تامین امنیت ملی کشور به همدیگر نزدیک تر شوند:
الف- یک نگاه طالبان را دشمن می داند ،مشی ومرام فکری او را سلفی گری می داند ومعتقد است که مبانی اعتقادی آنان با شیعیه در تضاد است واگر فرصت پیدا کنند تجربه وقایع عراق و سوریه را دوباره در افغانستان تکرار خواهند کرد،لذا ایران باید در کنار دولت افغانستان علیه طالبان وارد شود.
ب-نگاه دیگر معتقد است که طالبان امروز، با طالبان گذشته بسیار فرق دارد،ضد آمریکایی هستند، واتفاقا در راستای تامین امنیت ملی و وامنیت جامعه شیعی در افغانستان باید با آن گفتگو و رابطه بر قرار کرد.
برای آنکه بتوان از تحولات افغانستان وآینده روابط ایران وطالبان تحلیلی درست ارائه کرد باید تمام سناریوهای محتمل را مورد بررسی وکنکاش قرار داد:
۱٫سناریوی اول؛طالبان در افغانستان شکست بخورد ودولت مرکزی بر سراسر افغانستان سیطره یابد.
۲⃣. سناریوی دوم؛طالبان بر کل افغانستان مسلط شود ودولت اشرف غنی ساقط گردد.
۳٫سناریوی سوم؛نظام سیاسی فعلی یعنی دولت افغانستان وطالبان برای اداره ی کشور به یک توافق جامع برسند به عبارتی طالبان به روند سیاسی قدرت ملحق گردد.
۴٫سناریوی چهارم؛تداوم وضع موجود وتداوم تا امنی وکشتار در افغانستان است.
در ارزیابی سناریوهای محتمل که براساس مطالعات آینده پژوهی صورت می گیرد بهترین سناریو برای ایران ؛سناریوهای اول و سوم است.اما تحلیل میدانی افغانستان نشان می دهد که سناریوی اول کمترین شانس تحقق را دارد.لذا ایران ناچار است که با طالبان رابطه برقرار کند واز گفتگوهای افغان-افغان یعنی دولت مرکزی وطالبان حمایت نماید.
اما بدترین سناریو ها برای ایران سناریوهای دوم و چهارم است یعنی سیطره طالبان با مشی سلفی گری در افغانستان و تداوم نا امنی وکشتار در افغانستان است وانتقال ناامنی به ایران ومرزهای شرقی است. حداقل پیامد این ناامنی آوارگی ملیون ها افغانی خاصه شیعیان به سمت ایران است ،واین برای ایران که خود دچار مشکل اقتصادی است یعنی تشدید فشار و نامنی اقتصادی وعوارض بسیار دیگر.
شرایط افغانستان در این روزها شرایط دشواری است.در ایران برای مواجهه با این بحران باید تصمیمات حیاتی گرفت و در نهادهای تصمیم ساز برای تامین امنیت ملی اجماع ایجاد کرد.فردا روزی است که ما باید تصمیم بگیریم،تصمیماتی هوشمند ودقیق در راستای منافع ملی.باید مردم را در این تصمیمات دخیل دهیم.
✍ دکتر نصرت الله حیدری استادیار علوم سیاسی دانشگاه وآینده پژوه .
